Kontrolne badania lekarskie po urlopie macierzyńskim i wychowawczym – Kiedy są obowiązkowe?
Zgodnie z przepisami zawartymi w Kodeksie pracy, w szczególności art. 229 § 2, pracownicy, którzy wracają do pracy po długotrwałej niezdolności spowodowanej chorobą, muszą przejść kontrolne badania lekarskie. Celem tych badań jest ocena ich zdolności do pracy na dotychczasowym stanowisku. Warto jednak wiedzieć, że sama nieobecność związana z urlopem macierzyńskim czy wychowawczym nie powoduje konieczności przeprowadzania takich badań, co często bywa mylnie interpretowane.
Kiedy należy przeprowadzić kontrolne badania lekarskie?
Zasadniczo, jeśli pracownik wraca do pracy po urlopie chorobowym trwającym dłużej niż 30 dni, pracodawca ma obowiązek skierować go na badania lekarskie w celu sprawdzenia, czy jest zdolny do wykonywania swoich obowiązków. Natomiast, jak pokazuje praktyka, urlop macierzyński czy wychowawczy nie wiąże się z obowiązkiem przeprowadzenia kontrolnych badań. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy przed rozpoczęciem urlopu pracownica była na zwolnieniu lekarskim przez okres dłuższy niż 30 dni. W takim przypadku badanie lekarskie jest niezbędne przed powrotem do pracy.
Przykład praktyczny: Wyrok Sądu Najwyższego
Aby lepiej zrozumieć te zasady, warto przyjrzeć się wyrokowi Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2011 roku (Sygn. akt II PK 240/10). Sytuacja dotyczyła pracownicy, która po zakończeniu urlopu macierzyńskiego chciała przejść na urlop wypoczynkowy. Pracodawca wyznaczył jej termin na kontrolne badania lekarskie, jednak pracownica przedstawiła prywatne zaświadczenie od lekarza, które potwierdzało jej zdolność do pracy. Ponieważ nie stawiła się na badania, a także nie stawiła się w pracy, gdyż rozpoczęła korzystanie z urlopu wypoczynkowego pracodawca postanowił rozwiązać z nią umowę o pracę bez wypowiedzenia, powołując się na rzekome zaniedbanie obowiązków.
Sąd pierwszej instancji stwierdził, że rozwiązanie umowy o pracę było bezzasadne, gdyż nie było podstaw do uznania, że nieobecność pracownicy była nieusprawiedliwiona. Nieobecności pracownicy w pracy nie można było traktować jako nieusprawiedliwionej, gdyż pracownica była przekonana, że korzysta z urlopu wypoczynkowego, którego udzielenia strona pozwana nie mogła jej odmówić, albowiem wniosek o udzielenie urlopu wypoczynkowego bezpośrednio po zakończeniu urlopu macierzyńskiego, pochodzący od pracownicy, która urodziła dziecko, jest dla pracodawcy wiążący.
Sąd Najwyższy a obowiązek badań lekarskich
W wyroku Sąd Najwyższy zauważył, że pracodawca nie miał podstaw do wymagania badań lekarskich przed rozpoczęciem urlopu wypoczynkowego, ponieważ urlop ten jest niezależny od poprzedzającego go okresu chorobowego. Sąd wskazał, że kontrolne badania lekarskie są obowiązkowe jedynie przed dopuszczeniem do pracy, a nie przed rozpoczęciem urlopu. Zatem, w przypadku, gdy pracownik korzysta z urlopu wypoczynkowego, nie ma konieczności przeprowadzania takich badań, dopóki nie wróci do pracy.
Co istotne, przepisy prawa pracy stanowią, że brak wcześniejszych badań lekarskich nie wyklucza prawa do urlopu wypoczynkowego, gdyż sam urlop macierzyński czy wychowawczy nie jest traktowany jako niezdolność do pracy. Dopiero po zakończeniu urlopu macierzyńskiego lub rodzicielskiego, pracodawca może wydać skierowanie na kontrolne badania lekarskie, które należy przeprowadzić przed powrotem do pracy.
Nieobecność w pracy naruszeniem obowiązków przez pracownicę?
W opisanej sprawie pracodawca zarzucił pracownicy ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych. Jednak Sąd Najwyższy stwierdził, że takie naruszenie nie miało miejsca, ponieważ brak stawienia się na badania lekarskie, a następnie w pracy nie był nieusprawiedliwioną absencją. Sąd podkreślił, że na pojęcie „ciężkiego naruszenia obowiązków” składają się trzy czynniki: bezprawność zachowania, zagrożenie interesów pracodawcy oraz wina umyślna lub rażące niedbalstwo. W omawianym przypadku żadna z tych przesłanek nie została spełniona.
Podsumowanie
Pracownica, która przebywa na urlopie wypoczynkowy po zakończeniu urlopu macierzyńskiego, nie musi przechodzić obowiązkowych badań lekarskich, chyba że przed urlopem była na zwolnieniu lekarskim przez ponad 30 dni. Kontrolne badania są konieczne tylko w przypadku, gdy pracownik wraca do pracy po długotrwałej niezdolności spowodowanej chorobą. Pracodawca nie może wymagać ich przeprowadzenia w trakcie urlopu, a jedynie po jego zakończeniu, przed powrotem do wykonywania obowiązków zawodowych.