Konflikt interesów to kluczowa kwestia w systemie zamówień publicznych. Ustawa Prawo zamówień publicznych (PZP) w art. 56 szczegółowo określa przesłanki wyłączenia osób wykonujących czynności w postępowaniu, aby zapewnić jego bezstronność i rzetelność. W niniejszym artykule omówimy, czym jest konflikt interesów, jakie sytuacje skutkują wyłączeniem oraz jakie są konsekwencje naruszenia tych zasad.
Czym jest konflikt interesów?
Konflikt interesów występuje, gdy osoba uczestnicząca w postępowaniu po stronie zamawiającego posiada osobiste lub finansowe powiązania z wykonawcą, które mogą wpłynąć na jej bezstronność. Art. 56 ust. 2 PZP precyzuje, że sytuacje skutkujące konfliktem interesów obejmują m.in.:
- Ubieganie się przez osobę o dane zamówienie publiczne.
- Związki rodzinne z wykonawcą (małżeństwo, pokrewieństwo do drugiego stopnia, przysposobienie, opieka, kuratela, wspólne pożycie).
- Zatrudnienie lub inne stosunki prawne z wykonawcą w ciągu ostatnich 3 lat.
- Posiadanie interesu finansowego, ekonomicznego lub osobistego w wyniku postępowania.
Kogo dotyczy wyłączenie?
Przepis obejmuje szeroki krąg osób, w tym:
- kierownika zamawiającego,
- członków komisji przetargowej,
- inne osoby wykonujące czynności w postępowaniu,
- osoby mogące wpłynąć na wynik postępowania.
Dodatkowo, podlegają wyłączeniu również osoby skazane prawomocnie za przestępstwa związane z zamówieniami publicznymi, o których mowa w:
art. 228 k.k. – Sprzedajność pełniącego funkcję publiczną,
art. 229 k.k. – Przekupstwo,
art. 330 k.k. – Płatna protekcja bierna,
art. 330a k.k. – Płatna protekcja czynna,
art.270 k.k. – Fałszerstwo, podrabianie dokumentu i używanie go za autentyczny,
art. 276 k.k. – Niszczenie, uszkadzanie bądź ukrywanie dokumentu,
art. 286 k.k. – Oszustwo,
art.287 k.k. – Oszustwo komputerowe,
art. 296 k.k. – Wyrządzenie szkody w obrocie gospodarczym,
art.296a k.k. – Łapownictwo na stanowisku kierowniczym,
art. 297 k.k. – Wyłudzenie kredytu,
art. 303 k.k. – Nieprowadzenie dokumentacji działalności gospodarczej albo prowadzenie jej w sposób nierzetelny lub niezgodny z prawdą
art. 305 k.k. -Zakłócenie przetargu publicznego
o ile nie nastąpiło zatarcie skazania.
Procedura oświadczeń
Aby zapewnić przejrzystość postępowania, osoby uczestniczące w zamówieniu muszą składać pisemne oświadczenia pod rygorem odpowiedzialności karnej:
- o istnieniu konfliktu interesów – niezwłocznie po jego ujawnieniu,
- o braku konfliktu interesów – nie później niż przed zakończeniem postępowania,
- związanego z badaniem niekaralności– przed rozpoczęciem czynności w postępowaniu.
Konsekwencje naruszenia zakazu
Czynności w postępowaniu o udzielenie zamówienia podjęte przez osobę podlegającą wyłączeniu powtarza się, z wyjątkiem otwarcia ofert oraz innych czynności faktycznych niewpływających na wynik postępowania.
KIO 1037/11 – Wyrok Krajowej Izby Odwoławczej wyrok z dnia 2 czerwca 2011 r.
LEX nr 844668
„1. Zaistnienie nieusuwalnej wady postępowania nie może stać się podstawą unieważnienia postępowania, o ile możliwe jest zawarcie umowy w sprawie zamówienia publicznego, która nie podlega unieważnieniu.
2. Osoba wykonująca czynności w postępowaniu powinna zaprzestać prac już od momentu ujawnienia się podmiotu, z którym była powiązana w okolicznościach uzasadniających wyłączenie.
3. Pod pojęciem czynności podjętych przez osobę podlegającą wyłączeniu rozumie się nie tylko czynności dokonywane przez tę osobę samodzielnie, ale również czynności dokonane przez komisję przetargową, której członkiem była osoba podlegająca wyłączeniu. Czynności podjęte przez komisję przetargową w których brał udział członek komisji podlegający wyłączeniu powtarza się bez udziału tej osoby. Nie podlegają powtórzeniu jedynie czynności o wyłącznie faktycznym charakterze, pod warunkiem, że nie wpływają one na wynik postępowania.
4. Dla uznania, że zaistniał wpływ czynności dokonanej przez tą osobę na wynik postępowania, niezbędny jest choćby hipotetyczny związek między działaniem osoby podlegającej wyłączeniu (niezależnie od tego czy działała samodzielnie, czy też w ramach komisji przetargowej) a możliwością uzyskania zamówienia przez wykonawcę, z którym osoba taka była powiązana w okolicznościach wskazanych w art. 17 ust. 1 pkt 3 i 4 p.z.p.
Art. 56 PZP stanowi fundament bezstronności i rzetelności zamówień publicznych. Przestrzeganie zasad unikania konfliktu interesów pozwala na zachowanie transparentności, równego traktowania wykonawców i efektywnego wydatkowania środków publicznych. Dlatego tak ważne jest świadome stosowanie się do przepisów i monitorowanie potencjalnych zagrożeń dla uczciwości postępowań.